Beyin insanın düşünmesini ve düşüncelerini gerçeğe dönüştürmesini sağlayan, vücudu hareket geçiren emirleri veren bir organdır. Sağlıklı bir insan beyni milyarlarca sinir hücresi (nöronlar) taşır. Sinir hücreleri vücudun farklı bölgeleri arasındaki iletişimi sağlayarak insanın bir bütün olarak hareket etmesine yardımcı olur. Alzheimer ve Demans hastalarında ise sinir hücreleri arasındaki bağlantılar kopar ve organların fonksiyonları kaybolur. Alzheimer hastaları fonksiyon kayıpları sonucunda yürüyemez, konuşamaz veya yemek yiyemez bir duruma gelebilir. Alzheimer ve Demansa Bağlı Olarak Beyinde Meydana Gelen Değişiklikler isimli yazımızı okuyarak hem insanın beyninin yapısı hem de Alzheimer ve Demans hastalıkları sonucunda beynin geçirdiği değişimler hakkında detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Sinir ağları organlar arasındaki iletişimi sağlar. Örneğin elinizi sıcak bir cisme dokundurmanız durumunda elinizdeki sinir hücreleri beyne dokunulan cismin sıcak olduğu sinyalini gönderir. Beyin sinyali aldıktan sonra tekrar sinir hücrelerine elin çekilmesi gerektiğini söyler ve elinizi çekersiniz. Aradaki bilgi iletimi saliseler içinde gerçekleşmektedir.
Alzheimer ve Demans hastaları sinir hücrelerinin aradaki bağlantıları veya yaşamlarını kaybetmeleri nedeniyle vücudun farklı bölgeleri arasındaki iletişimi sağlayamaz hale gelirler. Kişi herhangi bir şey düşünse ve söylemek istese bile beyin bu düşünceyi veya sözcükleri gerekli organa iletememektedir. Hastalığın ilerlemesi ile bağlantı kayıpları artmakta ve kişi hayatını kaybetmektedir.
DEMANS NEDİR?
Demans, hastalığa yakalanan kişilerin hatırlama, düşünme, öğrenme gibi zihinsel yeteneklerinde ciddi düşüş yaşadıkları genel bir beyin hastalıkları kategorisidir. Kişiler hastalığın ilerleyen aşamalarında konuşma, el sallama veya yürüme gibi fiziksel yeteneklerini de kaybetmektedirler. Vasküler Demans (felç veya inme sonucu), Lewy Cisimli Demans (hücrelerde protein birikmesi sonucu) veya Parkinson (sinir sistemlerinin bozulması) gibi birçok demans çeşidi bulunmaktadır. Aile bireylerinin veya bakıcıların Demanslı hasta bakımı konusunda bilgili olması hastalığının seyrinin yavaşlaması açısından büyük önem taşımaktadır. Dünyada milyonlarca kişiyi etkileyen Demans hastalığının bilinen bir tedavisi maalesef bulunmamaktadır.
ALZHEİMER NEDİR?
Alzheimer tıpkı Demans hastalığı gibi beyin sisteminin düzgün çalışmamasına dayanır. Geri döndürülemez bir hastalık olan Alzheimer, kişinin düşünme, hatırlama, hafıza, konuşma gibi birçok hayatsal faaliyeti yerine getirememesine neden olur. Hastalığın ilk evreleri kişinin yemek yemek, tuvalet kullanmak gibi aktiviteleri tek başına gerçekleştirmesi sayesinde kolay geçse de ilerleyen evrelerde hasta başka insanların yardımı olmadan hayatını devam ettiremeyecek duruma gelmektedir. Demans hastalığında olduğu gibi Alzheimer hastalığının da bir tedavisi bulunmaktadır. Kullanılan yöntemler ve ilaçların hastalığın seyrini yavaşlatmak ve hastanın yaşadığı sorunları azaltmak üzere tasarlanmıştır.
ALZHEİMER VE BEYİN YAPISI
Sağlıklı bir insan beyni ve Alzheimer hastasının beyni arasında fiziksel boyutlar, sinir hücreleri arasındaki bağlantı sayısı, hormon seviyeleri de dahil olmak üzere birçok fark bulunmaktadır. Bu farklılıklar hastaların öğrenme kapasitelerini, kendilerini ifade etme şekillerini ve hatta akli dengelerini etkileyebilmektedir. Aradaki farkların bilinmesi Alzheimer hastalarının davranışlarını anlamak açısından hem aile bireylerine hem de hasta bakıcılarına büyük yararlar sağlayacaktır.
NORMAL BEYİN YAPISI
Sağlıklı bir insan beyni yaklaşık olarak 1400-1700 gram ağırlığında olmaktadır. Beyin vücudun tüm hareketlerinden sorumlu organ olmakla beraber vücudun tükettiği enerjinin yaklaşık 20’sini harcamaktadır. Sağlıklı bir insan beyni milyarlarca nörondan oluşur. Nöronlar yani sinir hücreleri birbirleri arasındaki bağlantıları zayıflatabilmekte, kesebilmekte ve yeniden yaratabilmektedir. Örneğin insanın yeni bir şey öğrenmesi sinir hücreleri arasında yeni bağlantılar kurulması neden olabilmektedir. Aynı şekilde kafaya sert bir darbe alınması sinir hücreleri arasındaki bağlantıların zayıflamasına ve hatta kopmasına neden olacaktır. Sinir hücrelerinin yapısı ve çokluğu kişinin öğrenme, hatırlama, düşünme gibi zihinsel yeteneklerin gelişimine katkı sağlamaktadır. Yaşlanma ile azalan sinir hücreleri nedeniyle zihinsel kapasitede yaşanan düşüş bu durumdan kaynaklanmaktadır.
Alzheimer ve Demansa Bağlı Olarak Beyinde Meydana Gelen Değişiklikler
Alzheimerlı hastaların beyni sinir hücreleri arasında yeni bağlantılar kuramamaktadır. Yeni bağlantılar kurulamamasının yanı sıra eski bağlantıların kaybolma hızı da artmaktadır. Bu nedenle hastalığın ilk aşamalarıyla birlikte öğrenme ve hafıza yetenekleri kaybolmaya başlar. Beyin hücrelerinin yenilenememesi hastaların beyin hacminde önemli küçülmelere neden olmakta ve boşluklar oluşmasına neden olmaktadır. Boşluklar beynin hafızayı kontrol eden hipokampüs kısmında ya da duyguların kontrol edildiği Limbik sistemde ortaya çıkabilmektedir. Sinir ağlarının kopması veya beyindeki küçülmelerin yanı sıra uzmanlar Alzheimerlı hasta beyninde çeşitli kümelenmeler tespit etmişlerdir. Bu protein birikmeleri sonucunda hücreler yeterki enerjiyi üretememekte ve dolayısıyla yaşamlarını kaybetmektedirler. Birikmelerin ayrıca kişinin akıl yürütme yeteneğine zarar verdiğini ve bilinç kaybı yaşanmasına neden olduğu ifade edilmektedir.
ALZHEİMER BELİRTİLERİ
Alzheimer hastalığının hafıza kaybı, konuşma yeteneğinin azalması veya zaman algısının bozulması gibi birçok belirtisi vardır. Nitekim hastalığın gösterdiği ilk belirtiler hastanın kendisi de dahil olmak üzere birçok kişi tarafından ihmal edilebilmektedir. Aile bireyleri veya yaşlı bakımında görevli insanların hastalığın belirtileri hakkında bilgi sahibi olması hastalığın erken teşhisi ve seyri açısından büyük önem taşımaktadır. İlgili belirtilerin kesin olarak Alzheimer nedeni olmadığını sadece belirtilerin sıklaşması halinde hastalığı işaret edebileceği unutulmamalıdır.
HAFIZA VE PLANLAMA HATALARI
Alzheimer öncelikle kısa süreli hafıza yeteneğini kontrol eden hipokampüs bölümüne etki etmektedir. Özellikle güncel bilgilerin unutulması Alzheimer hastalığının habercilerinden olabilmektedir. Hastalar önemli tarihleri ve olayları da unutabilmekte veya karıştırabilmektedirler. Bu nedenle hastalar kişisel hayatlarını planlarken problem yaşayabilmektedirler. Yaşlı insanlarda da bir olayı veya ismi hatırlayamama gibi davranışlar görülebilmekte ancak unutulan şeyin kısa süre sonra hatırlanması normal olarak karşılanmaktadır.
BASİT GÖREVLERİ YERİNE GETİREMEME VE PROBLEM ÇÖZME YETENEKLERİNİN AZALMASI
Hastalığın ilerlemesi birlikte hastaların bazı günlük görevleri yerine getiremedikleri görülmektedir. Faturalar ödenirken yapılan matematiksel hesaplar veya yüksek zihinsel çaba gerektiren diğer aktiviteler Alzheimer hastalarını zorlayabilmekte ve kafalarının karışmasına neden olabilmektedir. Zihinsel kapasitenin azalması hastaların problemlere karşı gösterebildiği direnci kırmakta bu nedenle hastaların karmaşık hesaplar yapmaktan çekindikleri gözlemlenmektedir. Ayrıca zaman ve yer algılarının kaybolması hastanın endişe duymasına neden olarak odaklanmalarını zorlaştırmaktadır.
KONUŞMA VE YAZMA PROBLEMLERİ
Konuşma ve yazma yetenekleri ifade edilecek bir sonraki sözün ya da yazılacak bir sonraki kelimenin hesaplanmasını gerektirir. Alzheimer hastaları karmaşık konuşmaları dinlerken veya bu konuşmalar içinde söz aldıkları zaman zorlanabilmektedirler. Özellikle benzer kelimelerde yapılan konuşma hataları hastalığın belirtisi olabilmektedir. Aynı şekilde hastalar yazı yazarken hem fiziksel sağlıklarındaki düşüş hem de zihnin bir sonraki adımı hesaplayamaması nedeniyle problem yaşamaktadırlar.
ALZHEİMER EVRELERİ
Alzheimer hastalığının Dışarıdan Normal, Çok Hafif Bozukluk, Hafif Bozuluk, Orta Dereceli Bozukluk, Orta Ciddi Bozukluk, Ciddi Bozuklu ve Çok Ciddi Bozuklu olmak üzere yedi farklı evresi vardır. Nitekim hastalık bu bölümde, evrelerinin daha kolay anlaşılabilmesi açısından erken, orta, ileri aşamalar olmak üzere incelenmiştir.
ERKEN AŞAMALAR
Hastalığın erken aşamalarında kişi hayatına normal bir şekilde devam edebilmektedirler. Uzak akrabaların isimlerinin veya anahtarların yerinin unutulması gibi küçük belirtiler aile bireylerinin dikkatini çekmeyebilmektedir. Hastalığın seyri açısından erken aşamalarda tespit edilmesi çok önemlidir. Belirtiler gösterilmese bile altmış yaşını geçmiş hastaların düzenli aralıklarla muayene edilmesi gerekmektedir.
ORTA AŞAMALAR
Orta aşamalara gelinmesiyle birlikte hastalar fatura ödemek, banyo yapmak gibi bazı günlük görevlerini yerine getiremezler. Yakın arkadaşların ve hatta aile bireylerinin isimlerinin unutulması hem hastayı hem de aile bireylerini psikolojik açıdan zorlayabilmektedir. Hasta zihnindeki karışıklıklar nedeniyle sinirlenebilmekte ve agresif davranışlar sergileyebilmektedir. Bu dönemde hasta evin yolunu unutabileceğinden refakatçi olmadan yapılacak yürüyüşlerin tehlikeli olabileceği unutulmamalıdır. Orta aşamalar yaklaşık yirmi yıl kadar sürebilmektedir.
İLERİ AŞAMALAR
Hastalığın ileri aşamaları birlikte hasta dış dünyaya tamamen bağımlı bir hale gelmektedir. Kişiler konuşma, kendilerini ifade etme ve hatta tepki verme gibi hayati yeteneklerini bu dönemlerde kaybedeler. Hasta vücudunun solunum, yutkunma, sindirim gibi işlevleri yerine getirememesi farklı hastalıkları da beraberinde getirerek vücut direncinin düşmesine neden olmaktadır. Hastalığın sonra evresi bir ve iki yıl arasında devam edebilmektedir.
DEMANS VE ALZHEİMER HASTALARI NE KADAR YAŞAR?
Alzheimer ve demans hastalarının ömrü hastaların geçmiş hayatlarında zihinsel ve fiziksel olarak ne kadar sağlıklı yaşadıkları ile ilgili olabilmektedir. Yetişkinlik dönemlerinde yaşanan stres, üzücü ve travmatik olaylar hastaların beyin sağlığını değiştirebilmekte ve hastalık aşamalarının nasıl ve kadar süreceğini belirlemektedir.
ALZHEİMER NASIL ÖNLENİR?
Alzheimer ve demans hastalıkları tedavileri olmayan, önlenemez hastalıklar grubundalardır. Beyin yapısının ve sinir hücrelerinin karmaşıklığı hastalığa karşı tedavi geliştirilmesini zorlaştıran engellerden olmaktadır. Uygulanan tedavi yöntemleri ve ilaçlar hastalığın semptomlarını azaltmak üzerine hastaya özel olarak belirlenmektedir.
Alzheimer ve Demansa Bağlı Olarak Beyinde Meydana Gelen Değişiklikler
İlgili içerikler
